Vivah Protsahan Yojana : लग्नागाठ बांधणे हा प्रत्येकाच्या आयुष्यातील एक स्वप्नवत क्षण असतो. मात्र, अनेकदा शारीरिक मर्यादा आणि आर्थिक अडचणींमुळे दिव्यांग बांधवांना या प्रवासात आव्हानांचा सामना करावा लागतो. अशा जोडप्यांना आर्थिक बळ देण्यासाठी आणि त्यांना सन्मानाने नवीन आयुष्य सुरू करता यावे, यासाठी महाराष्ट्र सरकारने एक मोठा निर्णय घेतला आहे.
राज्य शासनाच्या नवीन निर्णयानुसार (GR), दिव्यांग विवाह प्रोत्साहन अनुदानाच्या रकमेत मोठी वाढ करण्यात आली असून ती आता २.५ लाख रुपयांपर्यंत पोहोचली आहे. या योजनेची सविस्तर माहिती खालीलप्रमाणे आहे:
अनुदानाचे स्वरूप: कोणाला किती पैसे मिळणार
सरकारने विवाहाच्या प्रकारानुसार अनुदानाचे दोन टप्पे निश्चित केले आहेत:
१. दिव्यांग व्यक्ती + सामान्य व्यक्ती विवाह: जर विवाहातील एक जोडीदार दिव्यांग आणि दुसरा सामान्य (Non-disabled) असेल, तर त्या जोडप्याला १,५०,००० रुपये (दीड लाख) अनुदान दिले जाते. २. दिव्यांग + दिव्यांग विवाह: जर पती आणि पत्नी दोघेही दिव्यांग असतील, तर या जोडप्याला तब्बल २,५०,००० रुपये (अडीच लाख) इतके मोठे प्रोत्साहन अनुदान मिळते.
महत्त्वाची टीप: ही रक्कम पती-पत्नीच्या संयुक्त बँक खात्यात (Joint Account) जमा केली जाते. त्यापैकी ५०% रक्कम तुम्ही संसाराच्या सुरुवातीच्या खर्चासाठी काढू शकता, तर उर्वरित ५०% रक्कम ५ वर्षांसाठी मुदत ठेव (FD) म्हणून ठेवली जाते, जेणेकरून तुमचे भविष्य सुरक्षित राहील.
पात्रतेचे निकष (Eligibility Criteria)
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी खालील अटींची पूर्तता करणे आवश्यक आहे:
- अपंगत्वाचे प्रमाण: लाभार्थी व्यक्तीकडे किमान ४०% किंवा त्यापेक्षा जास्त अपंगत्व असल्याचे प्रमाणपत्र आणि UDID कार्ड असणे आवश्यक आहे.
- रहिवासी: पती किंवा पत्नीपैकी किमान एक जण महाराष्ट्राचा रहिवासी असावा.
- नोंदणीकृत विवाह: लग्न हे रीतसर ‘मॅरेज रजिस्टर’ कार्यालयात नोंदणी केलेले असावे.
- मुदत: लग्नाची नोंदणी झाल्यापासून १ वर्षाच्या आत या अनुदानासाठी अर्ज करणे अनिवार्य आहे.
- प्रथम विवाह: हा लाभ केवळ पहिल्या विवाहासाठीच देय आहे.
आवश्यक कागदपत्रांची यादी (Documents Checklist)
अर्ज करताना खालील कागदपत्रे सोबत ठेवा:
१. पती आणि पत्नी दोघांचे आधार कार्ड.
२. UDID कार्ड किंवा जिल्हा शल्यचिकित्सकांचे अपंगत्व प्रमाणपत्र.
३. विवाह नोंदणी प्रमाणपत्र (Marriage Certificate).
४. रहिवासी दाखला (Domicile Certificate).
५. पती-पत्नीच्या नावाने असलेले जॉइंट बँक पासबुक.
६. दोघांचे पासपोर्ट आकाराचे फोटो.
अर्ज कसा आणि कुठे करायचा? (Application Process
अर्ज करण्याची प्रक्रिया अत्यंत सोपी आहे:
- अर्ज मिळवा: या योजनेचा अर्जाचा नमुना समाज कल्याण विभागाच्या संकेतस्थळावर किंवा जिल्हा परिषद कार्यालयात उपलब्ध आहे.
- माहिती भरा: अर्जामध्ये वैयक्तिक माहिती, लग्नाचा दिनांक आणि अपंगत्वाचा तपशील अचूक भरा.
- अर्ज सादर करा: भरलेला अर्ज आणि आवश्यक कागदपत्रे घेऊन आपल्या जिल्ह्याच्या जिल्हा परिषद (ZP) कार्यालयातील समाज कल्याण विभाग किंवा जिल्हा दिव्यांग सक्षमीकरण अधिकारी यांच्याकडे जमा करा.
- छाननी आणि वितरण: अर्जाची छाननी झाल्यानंतर साधारण १ ते २ महिन्यांत अनुदानाची रक्कम तुमच्या खात्यात जमा होईल.
महाराष्ट्र शासनाची ही योजना दिव्यांग बांधवांसाठी खऱ्या अर्थाने एक ‘वेडिंग गिफ्ट’ ठरत आहे. यामुळे केवळ आर्थिक मदतच मिळत नाही, तर समाजातील दिव्यांगांप्रती असलेला दृष्टिकोन बदलण्यासही मदत होत आहे. जर तुमच्या ओळखीतील कोणी पात्र व्यक्ती असेल, तर त्यांना या योजनेची माहिती देऊन त्यांच्या नव्या संसाराला हातभार लावा
