Harbhara Ghate Ali Niyantran: सध्या राज्याच्या अनेक भागांत थंडीसोबतच अधूनमधून ढगाळ वातावरण पाहायला मिळत आहे. हे ‘लहरी’ हवामान रब्बी हंगामातील हरभरा (Gram) पिकासाठी मात्र धोक्याची घंटा ठरू शकते. ढगाळ हवामानामुळे हरभऱ्याचे सर्वात मोठे शत्रू म्हणजेच ‘घाटे अळी’ (Pod Borer) चा प्रादुर्भाव वाढू लागला आहे.
जर तुम्ही वेळीच सावध झाला नाहीत, तर ही अळी कोवळी पाने, कळ्या आणि कोवळे घाटे कुरतडून पिकाचे ३० ते ४० टक्क्यांपर्यंत नुकसान करू शकते. पण काळजी करू नका! कृषी तज्ज्ञांनी सुचवलेले हे प्रभावी उपाय अमलात आणून तुम्ही तुमचे पीक वाचवू शकता.
घाटे अळी नेमके नुकसान कशी करते?
सुरुवातीला ही अळी हरभऱ्याची कोवळी पाने आणि शेंडे खाऊन फस्त करते. जसे पीक फुलोऱ्यात आणि घाटे धरण्याच्या अवस्थेत येते, तशी ही अळी थेट घाट्यात तोंड खुपसून दाणे खाण्यास सुरुवात करते. एक अळी तिच्या जीवनकाळात साधारण ३० ते ४० घाट्यांचे नुकसान करू शकते.
घाटे अळी नियंत्रणाचे ५ खात्रीशीर उपाय (Integrated Pest Management)
अळी नियंत्रण म्हणजे फक्त महागडी कीटकनाशके फवारणे नव्हे, तर खालील नैसर्गिक आणि शास्त्रीय पद्धतींचा वापर करणे अधिक फायदेशीर ठरते:
१. पक्षी थांबे उभारा (बिनखर्ची उपाय)
निसर्गच निसर्गाचे रक्षण करतो! शेतात एकरी १० ते १५ ठिकाणी ‘T’ (टी) आकाराचे लाकडी पक्षी थांबे उभारा. यावर बसणारे चिमण्या, साळुंखी आणि कोळसा पक्षी झाडांवरील अळ्या शोधून खातात. हा उपाय अत्यंत प्रभावी आणि विनामूल्य आहे.
२. कामगंध सापळ्यांचा वापर (Pheromone Traps)
नर पतंगांना आकर्षित करण्यासाठी शेतात एकरी ५ ते ६ कामगंध सापळे लावा. यामुळे अळीची पुढील पिढी रोखण्यास मदत होते आणि अळीचा प्रादुर्भाव किती आहे, याचा अंदाजही येतो.
३. निंबोळी अर्काची फवारणी (५%)
अळी अगदी लहान अवस्थेत असताना ५% निंबोळी अर्काची फवारणी करणे अत्यंत लाभदायक ठरते. निंबोळीच्या कडवटपणामुळे अळ्या पिकावर अंडी घालत नाहीत आणि त्यांची खाण्याची क्षमताही कमी होते.
४. झाड हलवणे (पारंपारिक पद्धत)
जर पीक लहान असेल आणि अळ्या मोठ्या प्रमाणात दिसत असतील, तर दोन मजूर धरून दोरीच्या साह्याने झाडे हलवावीत. यामुळे अळ्या जमिनीवर पडतात आणि तिथे पक्षी त्यांना खातात किंवा आपण कीटकनाशकाची पावडर टाकून त्यांना नष्ट करू शकतो.
५. रासायनिक कीटकनाशकांचा वापर (अंतिम पर्याय)
जर अळीचा प्रादुर्भाव हाताबाहेर गेला असेल, तरच खालीलपैकी एका कीटकनाशकाची फवारणी कृषी तज्ज्ञांच्या सल्ल्याने करा:
- इमामेक्टीन बेंझोएट ५% एसजी: ४ ग्रॅम प्रति १० लिटर पाणी.
- क्लोरँट्रानिलीप्रोल १८.५ एससी: ३ मि.ली. प्रति १० लिटर पाणी.
शेतकरी मित्रांनो, हे लक्षात ठेवा!
- फवारणी नेहमी सकाळी लवकर किंवा संध्याकाळी सूर्य मावळताना करावी.
- ढगाळ हवामान असताना अळीचे निरीक्षण करण्यासाठी रोज शेतात फेरफटका मारा.
- कीटकनाशकांचे प्रमाण कृषी सहाय्यकाकडून तपासून घ्या, जेणेकरून पिकावर विपरीत परिणाम होणार नाही.
हरभरा हे कमी पाण्यात येणारे फायदेशीर पीक आहे, पण घाटे अळी त्याचे मोठे शत्रू आहे. वर दिलेले एकात्मिक उपाय योजल्यास तुमचा उत्पादनाचा खर्च कमी होईल आणि हरभऱ्याचा उताराही वाढेल. अफवांवर विश्वास न ठेवता शास्त्रीय पद्धतीने कीड नियंत्रण करा.
