Bamboo Farming : सध्याच्या काळात शेती करणे म्हणजे जुगार खेळण्यासारखे झाले आहे. कधी अस्मानी संकट तर कधी सुलतानी अडचण. सोयाबीन आणि कापसासारख्या पारंपरिक पिकांवर आता निसर्गाच्या लहरीपणाचा मोठा परिणाम होत आहे. अशा परिस्थितीत महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी ‘बांबू शेती’ (Bamboo Farming) हा एक गेम चेंजर पर्याय म्हणून समोर आला आहे.
ज्याला आपण ‘हिरवे सोने’ म्हणतो, तो बांबू नेमका शेतकऱ्यांचे नशीब कसे बदलू शकतो? चला सविस्तर जाणून घेऊया.
निसर्गाच्या लहरीपणावर रामबाण उपाय
बांबू हे असे पीक आहे जे प्रतिकूल परिस्थितीतही स्वतःचे अस्तित्व टिकवून ठेवते.
- पाण्याची टंचाई: एकदा बांबूची मुळे जमिनीत घट्ट रुजली की, अत्यल्प पावसातही हे पीक जोमाने वाढते.
- अतिवृष्टीपासून संरक्षण: मुसळधार पावसामुळे पिके वाहून जाण्याची भीती असते, मात्र बांबूची मुळे माती पकडून ठेवतात. यामुळे जमिनीची धूप थांबते आणि पिकाचे नुकसान होत नाही.
- ना कीड, ना रोग: बांबूवर कोणत्याही मोठ्या रोगाचा प्रादुर्भाव होत नाही. त्यामुळे महागड्या कीटकनाशकांची आणि फवारणीची गरज उरत नाही.
बांबू शेतीतून मिळणारा आर्थिक नफा (Income math)
बांबू शेती म्हणजे ‘एकदा लावा आणि आयुष्यभर कमवा’ असा प्रकार आहे.
- दीर्घकालीन उत्पन्न: बांबूची लागवड एकदाच करावी लागते. लागवडीनंतर साधारण ३ ते ४ वर्षांत पहिले उत्पादन सुरू होते. त्यानंतर पुढील ४० ते ६० वर्षे हे पीक तुम्हाला दरवर्षी उत्पन्न देत राहते.
- कमी खर्च, जास्त नफा: ऊस किंवा इतर पिकांप्रमाणे दरवर्षी पेरणी, नांगरणी किंवा खतांचा अवाढव्य खर्च बांबूला लागत नाही. सुरुवातीची दोन वर्षे निगा राखली की त्यानंतर खर्च नगण्य होतो.
- वाढती जागतिक मागणी: फर्निचर, कागद उद्योग, अगरबत्ती आणि आता तर बायो-इथेनॉल (Bio-Ethanol) निर्मितीमध्ये बांबूचा वापर मोठ्या प्रमाणात वाढत आहे. यामुळे बाजारपेठेत बांबूला मोठी मागणी आहे.
यशस्वी बांबू लागवडीसाठी ‘या’ गोष्टी लक्षात ठेवा
जर तुम्हाला बांबू शेतीतून करोडपती व्हायचे असेल, तर नियोजित पद्धतीने लागवड करणे आवश्यक आहे:
योग्य जातीची निवड (Selection of Variety)
व्यापारी फायद्यासाठी ‘बालकोवा’ (Bambusa Balcooa), ‘मानवेल’ (Dendrocalamus Strictus) किंवा ‘कटंग’ यांसारख्या जातींची निवड करणे फायदेशीर ठरते.
आंतरपीक घेण्याची सोय
बांबूच्या दोन ओळींमध्ये सुरुवातीच्या २ वर्षात भरपूर मोकळी जागा असते. या जागेत तुम्ही आले, हळद, मिरची किंवा इतर भाजीपाल्याची पिके घेऊन बोनस उत्पन्न मिळवू शकता.
बांबू शेती: भविष्यातील गुंतवणूक
बांबू केवळ लाकूड नाही, तर ते भविष्यातील इंधन आहे. कोळशाला पर्याय म्हणून बांबूच्या ‘पेलेट्स’चा वापर वाढतोय. त्यामुळे जर तुमच्याकडे पडीक जमीन असेल किंवा तुमच्या शेताचा बांध रिकामा असेल, तर तिथे बांबू लावून तुम्ही तुमची आर्थिक स्थिती भक्कम करू शकता.
महत्त्वाच्या टिप्स:
- लागवडीपूर्वी जमिनीचे परीक्षण करा.
- ठिबक सिंचनाचा वापर केल्यास वाढ दुप्पट वेगाने होते.
- शासकीय अनुदानाचा (Bamboo Subsidy) लाभ घेण्यासाठी कृषी विभागाशी संपर्क साधा.
बदलत्या हवामानात टिकून राहायचे असेल, तर ‘पॅसिव्ह इन्कम’ देणारी बांबू शेती हा सर्वोत्तम मार्ग आहे. कमी कष्ट, कमी पाणी आणि खात्रीशीर बाजारपेठ यामुळे बांबू हे खऱ्या अर्थाने शेतकऱ्यांसाठी ‘हिरवे सोने’ ठरणार आहे.