cotton market : कापूस उत्पादक शेतकऱ्यांसाठी सध्याचा काळ अत्यंत महत्त्वाचा आहे. गेल्या काही दिवसांपासून कापसाच्या दरात थोडी सुधारणा पाहायला मिळत असली, तरी जानेवारी महिना कापूस बाजारासाठी ‘टर्निंग पॉईंट’ ठरू शकतो. सीसीआयची (CCI) खरेदी आणि केंद्र सरकारचे आयात धोरण या दोन गोष्टींवर कापसाचे भवितव्य अवलंबून आहे.
सध्याच्या बाजारभावाची स्थिती काय?
सध्या देशातील कापूस बाजारात संमिश्र वातावरण आहे. देशभरात सरासरी ७३०० ते ७९०० रुपये प्रति क्विंटल दराने कापूस खरेदी सुरू आहे.
- महाराष्ट्र: ७७०० ते ७९०० रुपयांपर्यंत दर (काही बाजार समित्यांत).
- इतर राज्ये (गुजरात, तेलंगणा, कर्नाटक): ७१०० ते ७६०० रुपये.
जरी दरात किंचित वाढ झाली असली, तरी यंदा उत्पादनात झालेली घट आणि वाढलेला खर्च पाहता, शेतकऱ्यांना हा दर अजूनही परवडणारा नाही. अनेक ठिकाणी हे दर हमीभावापेक्षा (MSP) कमी आहेत.
सीसीआय (CCI) ठरतेय ‘तारणहार’
खाजगी बाजारात दर कमी असताना भारतीय कापूस निगम (CCI) सक्रिय झाल्यामुळे शेतकऱ्यांना मोठा आधार मिळाला आहे.
- विक्रमी खरेदी: सीसीआयने आतापर्यंत देशात सुमारे ५० लाख गाठींची खरेदी केली आहे.
- महाराष्ट्राचा वाटा: एकूण खरेदी पैकी जवळपास १२ ते १३ लाख गाठी कापूस एकट्या महाराष्ट्रातून खरेदी झाला आहे.
- खुल्या बाजारावर परिणाम: सध्या बाजारात येणाऱ्या कापसापैकी ६०-७०% माल सीसीआय उचलत आहे. यामुळे खुल्या बाजारात कापसाची टंचाई निर्माण होऊन गेल्या २० दिवसांत दरात ३०० ते ४०० रुपयांची वाढ झाली आहे.
३१ डिसेंबरचा निर्णय आणि कापूस आयातीचा पेच
जानेवारीतील कापसाचे दर कसे राहतील, हे केंद्र सरकारच्या एका निर्णयावर अवलंबून आहे. ३१ डिसेंबरपर्यंत कापूस आयातीवरील शुल्क माफ करण्यात आले होते.
- कापड उद्योगाची मागणी: आंतरराष्ट्रीय बाजारात कापूस स्वस्त असल्याने आयात शुल्क माफ ठेवावे, अशी मागणी मिल मालकांनी केली आहे.
- शेतकऱ्यांची चिंता: जर सरकारने शुल्कमुक्त आयातीला मुदतवाढ दिली, तर परदेशी कापूस भारतात येईल आणि देशी कापसाचे दर दबावाखाली येतील. मात्र, आयात शुल्क पुन्हा लागू केल्यास स्थानिक बाजारभावात मोठी तेजी येऊ शकते.
जानेवारी २०२५: बाजारभावाचा अंदाज
तज्ज्ञांच्या मते, जानेवारी महिन्यात कापूस बाजारात खालीलप्रमाणे स्थिती राहू शकते:
| घटक | संभाव्य परिणाम |
| आयात शुल्क लागू झाल्यास | दरात ५०० ते ७०० रुपयांची सुधारणा होऊ शकते. |
| मुक्त आयात कायम राहिल्यास | दर काही काळ स्थिर किंवा सामान्य दबावात राहतील. |
| देशांतर्गत उत्पादन घट | उत्पादनात मोठी घट असल्याने बाजार खूप खाली जाण्याची शक्यता कमी आहे. |
शेतकऱ्यांनी काय करावे?
सध्याच्या परिस्थितीत कापूस विक्री करताना घाई करू नका. किमान आधारभूत किंमत (MSP) म्हणजेच हमीभावाने सीसीआयला कापूस विकणे हा सध्याचा सर्वात सुरक्षित पर्याय आहे.
३१ डिसेंबरनंतर सरकारच्या आयात शुल्काबाबतच्या निर्णयावर बारकाईने लक्ष ठेवा. जर शुल्क पुन्हा लागू झाले, तर जानेवारीच्या दुसऱ्या आठवड्यानंतर कापूस विक्री करणे अधिक फायदेशीर ठरू शकते.
