Ration Card New Rules 2025: रेशन कार्ड हे केवळ स्वस्त धान्य मिळवण्याचे साधन नसून, ते एक महत्त्वाचे ओळखपत्र आणि पत्त्याचा पुरावा म्हणूनही ओळखले जाते. केंद्र सरकारने रेशन कार्ड वितरण प्रणालीमध्ये पारदर्शकता आणण्यासाठी आणि गरजूंपर्यंत लाभ पोहोचवण्यासाठी आता कडक पावले उचलण्यास सुरुवात केली आहे. जर तुम्ही रेशन कार्डधारक असाल, तर ही बातमी तुमच्यासाठी अत्यंत महत्त्वाची आहे.
नुकत्याच आलेल्या नवीन नियमांनुसार, जर तुम्ही काही ठराविक काळ धान्य उचलले नाही, तर तुमचे रेशन कार्ड कायमचे ‘डिलीट’ किंवा ‘ब्लॉक’ होऊ शकते. चला तर मग जाणून घेऊया, केंद्र सरकारचा हा नवीन नियम काय आहे आणि तुमचे रेशन कार्ड सुरक्षित ठेवण्यासाठी तुम्हाला काय करावे लागेल.
रेशन कार्ड संदर्भात केंद्र सरकारचा नवा ‘सुधारणा आदेश २०२५’
केंद्र सरकारने जुलै २०२५ मध्ये “लक्षित सार्वजनिक वितरण प्रणाली (नियंत्रण) सुधारणा आदेश, २०२५” अधिसूचित केला आहे. या आदेशाचा मुख्य उद्देश सार्वजनिक वितरण व्यवस्थेतील (PDS) त्रुटी दूर करणे आणि बोगस लाभार्थ्यांना प्रणालीतून बाहेर काढणे हा आहे.
अनेकवेळा असे दिसून आले आहे की, काही लोक रेशन कार्ड असूनही सलग अनेक महिने धान्य घेत नाहीत. यामुळे सरकारला असे वाटते की संबंधित कुटुंबाला या सुविधेची गरज नाही किंवा ते कुटुंब त्या ठिकाणी वास्तव्यास नाही. याच पार्श्वभूमीवर आता ‘सलग ६ महिने धान्य न घेणाऱ्यांचे रेशन कार्ड’ बंद करण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे.
सलग ६ महिने धान्य न घेतल्यास काय होईल?
सरकारच्या नवीन नियमानुसार, जर एखाद्या रेशन कार्डधारकाने सलग ६ महिने रास्त धान्य दुकानातून (FPS) आपले धान्य उचलले नाही, तर त्याचे रेशन कार्ड स्वयंचलितपणे ‘इनअॅक्टिव्ह’ (निष्क्रिय) केले जाईल.
- अपात्रता: जर तुम्ही ६ महिने धान्य घेतले नाही, तर याचा अर्थ असा काढला जाईल की तुम्ही आता रेशनच्या धान्यावर अवलंबून नाही आहात.
- नाव वगळणे: निष्क्रिय झाल्यानंतर, पडताळणी प्रक्रियेदरम्यान तुमचे नाव रेशन कार्डच्या यादीतून कायमचे वगळले जाऊ शकते.
- बनावट कार्डांना चाप: या नियमामुळे ज्यांनी केवळ कागदोपत्री कार्ड बनवून ठेवले आहेत पण धान्य घेत नाहीत, अशा बोगस कार्डांची छाटणी करणे सरकारला सोपे होणार आहे.
७ ते १८ टक्के रेशन कार्ड रद्द होण्याची शक्यता :
सध्या भारतात सुमारे २३ कोटी अॅक्टिव्ह रेशन कार्ड आहेत. मात्र, केंद्र सरकारच्या अंदाजानुसार यातील मोठी संख्या अशा लोकांची आहे जे पात्र नाहीत किंवा ज्यांचे कार्ड दुहेरी (Duplicate) नोंदणीकृत आहे.
नवीन छाननी प्रक्रियेमुळे देशातील एकूण रेशन कार्डांपैकी ७ ते १८ टक्के रेशन कार्ड रद्द होण्याची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे. यामुळे खऱ्या गरजू आणि गरिबांना वेळेवर धान्य मिळण्यास मदत होईल.
दर ५ वर्षांनी होणार रेशन कार्डची पात्रता तपासणी : Ration Card New Rules 2025
आता रेशन कार्ड हे आयुष्यभरासाठी एकदाच बनवून काम भागणार नाही. केंद्र सरकारने आता प्रत्येक ५ वर्षांनी पात्रता तपासणी (Eligibility Verification) करण्याचे ठरवले आहे. ग्राहक व्यवहार, अन्न आणि सार्वजनिक वितरण मंत्रालयाने या संदर्भात खालील निर्देश दिले आहेत:
मुलांचे आधार लिंकिंग आणि ई-केवायसी –
- रेशन कार्डवर नाव असलेल्या ५ वर्षांखालील मुलांचा आधार क्रमांक नोंदवणे आता अनिवार्य आहे.
- ज्या मुलांचे वय ५ वर्षे पूर्ण झाले आहे, त्यांचे ई-केवायसी (e-KYC) करणे बंधनकारक असेल. जर हे केले नाही, तर त्या सदस्याचे नाव रेशन कार्डमधून कमी केले जाऊ शकते.
दुहेरी नोंदणीवर कडक कारवाई –
जर एखाद्या व्यक्तीचे नाव दोन वेगवेगळ्या रेशन कार्डमध्ये आढळले, तर ते कार्ड ३ महिन्यांसाठी निलंबित (Suspend) केले जाईल. त्यानंतर योग्य केवायसी प्रक्रिया पूर्ण केल्यावरच अंतिम निर्णय घेतला जाईल.
नवीन रेशन कार्ड मिळवण्यासाठी ‘वेटिंग लिस्ट’ :
ज्याप्रमाणे रेल्वेचे तिकीट बुक करताना वेटिंग लिस्ट असते, तशीच काहीशी प्रणाली आता रेशन कार्डसाठी लागू होणार आहे. नवीन रेशन कार्ड देण्याची प्रक्रिया पूर्णपणे पारदर्शक करण्यात आली आहे:
- प्रथम या – प्रथम प्राधान्य (First Come, First Served): ज्यांनी आधी अर्ज केला आहे, त्यांना आधी रेशन कार्ड मिळेल.
- ऑनलाइन पोर्टल: प्रत्येक राज्याला आपल्या अन्न नागरी पुरवठा विभागाच्या पोर्टलवर ‘प्रतीक्षा यादी’ (Waiting List) प्रसिद्ध करणे बंधनकारक करण्यात आले आहे. यामुळे भ्रष्टाचाराला आळा बसेल आणि अर्जदाराला आपले नाव कितव्या क्रमांकावर आहे, हे सहज समजेल.
मोफत रेशन घेणाऱ्यांसाठीही नियम सारखाच :
पंतप्रधान गरीब कल्याण अन्न योजनेअंतर्गत (PMGAY) मिळणारे धान्य जरी मोफत असले, तरी ते घेण्यासाठी सुद्धा वरील नियम लागू आहेत. जर तुम्ही मोफत रेशन असूनही ते ६ महिने घेतले नाही, तर तुमचे कार्ड निष्क्रिय होऊ शकते. “पैसे द्यावे लागत नाहीत म्हणून कधीतरी घेऊ” असा विचार करणे आता महागात पडू शकते.
तुमचे रेशन कार्ड बंद होऊ नये म्हणून काय करावे?
तुमचे रेशन कार्ड सुरक्षित ठेवायचे असेल आणि सरकारी योजनांचा लाभ घेत राहायचा असेल, तर खालील गोष्टींचे पालन नक्की करा:
- नियमित धान्य उचला: सलग ६ महिने धान्य न घेण्याची चूक करू नका. किमान दोन-तीन महिन्यांतून एकदा तरी धान्य उचलणे आवश्यक आहे.
- ई-केवायसी पूर्ण करा: तुमच्या जवळच्या रेशन दुकानात जाऊन घरातील सर्व सदस्यांचे ई-केवायसी (अंगठा देऊन पडताळणी) पूर्ण असल्याची खात्री करा.
- आधार अपडेट ठेवा: रेशन कार्डला आधार लिंक नसेल तर ते त्वरित करून घ्या. विशेषतः घरातील लहान मुलांचे आधार कार्ड रेशन कार्डशी जोडून घ्या.
- पत्ता बदलला असल्यास नोंद करा: जर तुम्ही तुमचे निवासस्थान बदलले असेल, तर रेशन कार्डवरील पत्ता आणि रेशन दुकान बदलण्याची प्रक्रिया ऑनलाइन किंवा तहसील कार्यालयात जाऊन पूर्ण करा.
निष्कर्ष :
रेशन कार्ड हे गरिबांसाठी जगण्याचा आधार आहे. सरकारचा हा नवीन नियम कोणाला त्रास देण्यासाठी नसून, प्रणालीतील भ्रष्टाचार कमी करण्यासाठी आणि केवळ खऱ्या लाभार्थ्यांना धान्य मिळावे यासाठी आहे. त्यामुळे तुम्ही जर पात्र लाभार्थी असाल, तर नियमांचे पालन करून आपले रेशन कार्ड अपडेट ठेवा.
डिजिटलायझेशनच्या या काळात रेशन कार्ड ‘अॅक्टिव्ह’ ठेवणे ही तुमची जबाबदारी आहे. वेळोवेळी सरकारी पोर्टलला भेट द्या आणि आपल्या कार्डाची स्थिती तपासा.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ) :
प्रश्न १: माझे रेशन कार्ड बंद झाले आहे की नाही हे कसे ओळखावे?
उत्तर: तुम्ही तुमच्या जवळच्या रेशन दुकानात जाऊन ई-पॉस (e-POS) मशिनवर तुमचा अंगठा लावून किंवा रेशन कार्ड नंबर टाकून स्थिती तपासू शकता. तसेच राज्याच्या ‘Aaple Sarkar’ किंवा ‘MahaFood’ पोर्टलवर ऑनलाइन स्टेटस पाहता येते.
प्रश्न २: जर ६ महिने धान्य घेतले नाही तर कार्ड पुन्हा सुरू करता येते का?
उत्तर: हो, पण त्यासाठी तुम्हाला तहसील कार्यालयात जाऊन किंवा पुरवठा विभागात अर्ज देऊन योग्य कारण सांगावे लागेल. त्यानंतर अधिकारी पडताळणी करून तुमचे कार्ड पुन्हा सक्रिय करू शकतात.
प्रश्न ३: रेशन कार्ड ई-केवायसीसाठी कोणती कागदपत्रे लागतात?
उत्तर: केवळ रेशन कार्ड आणि ज्या सदस्याचे केवायसी करायचे आहे त्याचे आधार कार्ड आवश्यक आहे.
तुम्हाला ही माहिती कशी वाटली? कमेंट मध्ये नक्की सांगा आणि तुमच्या मित्रांसोबत हा लेख शेअर करायला विसरू नका जेणेकरून कोणाचेही रेशन कार्ड बंद होणार नाही!
Ration Card New Rules 2025
